Na pewno wiecie, co to idiomy. Słownik języka polskiego wyjaśnia, że to „wyrazy lub wyrażenia właściwe danemu językowi”, często nie dające się dosłownie przetłumaczyć na inny. Są charakterystyczne dla każdego języka, stanowią o jego bogactwie i różnorodności, a ich znajomość sprawia, że stajemy się bardziej kompetentnymi – i elokwentnymi oczywiście! – użytkownikami języka. Pozwalają zrozumieć grę słów lub zaśmiać się z usłyszanego żartu w odpowiednim momencie. We własnym języku używamy ich codziennie, nie zdając sobie z tego sprawy. W obcym, dosłowne znaczenie idiomu zdaje się nonsensem, bo samo znaczenie słów, z których się składa, nie wystarczy, by go zrozumieć.
Czasami jeden zwrot może poprowadzić Cię do…
Czasami jeden zwrot, usłyszany przypadkiem w rozmowie lub w obcojęzycznym filmie, może poprowadzić Cię do odkrycia ukrytej opowieści, historycznych faktów, anegdot, literackich lub biblijnych kontekstów, lub po prostu ludzkiej fantazji, o którą trudno by podejrzewać zwykłe wyrażonko! I to jest właśnie w nich najciekawsze. Posłuchajcie…
Dziś biorę na tapetę idiom „to be caught between a rock and a hard place”. Ten twardo brzmiący zwrot opisuje ciasną i niewygodna przestrzeń między skałą („rock”) a innym, nieprzyjemnym, twardym – lub trudnym – miejscem („hard place”). Przestrzeń lub sytuację, w której nie chce się być, skąd chce się wyjść, ale każda z dróg wyjścia też nie jest prosta ani nie wydaje się słuszna. To coś, co stawia nas w pewnym rozdarciu, niemożności, a jednocześnie konieczności wyboru. Coś, co po polsku opisalibyśmy, jako znalezienie się między młotem a kowadłem. Trzeba przyznać, że to równie twarde położenie!
„Between a rock and a hard place”
pojawiło się po raz pierwszy w początkach XX wieku w Stanach Zjednoczonych i oznaczało po prostu bankructwo. Odnosiło się do trudnej sytuacji górników oraz budowniczych kolei, którzy ucierpieli w wyniku kryzysu finansowego w 1907 roku (US Bankers’ Panic) i później w 1917. Od 1930 zwrot często pojawiał się w Amerykańskiej prasie. Górnicy w tym czasie znaleźli się w zasadzie dosłownie pomiędzy skalną ścianą, przy której musieli pracować, a grożącym im skrajnym ubóstwem.
Dosłowne przetłumaczenie polskiego „między młotem a kowadłem” brzmiałoby
„between the hammer and the anvil”.
Taki zwrot również funkcjonuje w angielskim, choć znacznie rzadziej. „Hammer” to oczywiście młotek, „anvil” to ciekawe słowo oznaczające archaiczny przedmiot, kowadło, znane już teraz chyba tylko i wyłącznie z tego powiedzenia. Bo przecież kto ich dziś używa? Czy ktoś z Was widział prawdziwe kowadło? Pamiętam, jak bohaterka któregoś z popularnych seriali, postanawia wypełnić moment krępującej ciszy przy rodzinnym obiedzie zastanawiając się głośno, gdzie podziały się wszystkie kowadła, które kiedyś były tak powszechne, że stały się nawet nieodłącznym elementem pewnego bardzo popularnego kreskówkowego pojedynku. Co ciekawe, „anvil” oznacza również „kowadełko” – element ludzkiego ucha.
„Between a Rock and a Hard Place” to również tytuł książki amerykańskiego wspinacza Arona Lee Ralstona. Ralston uległ wypadkowi, podczas którego duży głaz przygniótł mu prawe przedramię do ściany kanionu. Jego tragiczne położenie dosłownie oddaje znaczenie idiomu. Polskiego przekładu książki jeszcze nie ma – jestem ciekawa, jak poradzi sobie z nim tłumacz?
Na koniec
dodam, że mimo iż angielski idiom, o którym dziś mowa, nie ma pozornie nic wspólnego ze Strusiem Pędziwiatrem i jego odwiecznym wrogiem – Kojotem, polecam zapoznać się z tą klasyką kina animowanego! Góry, w których cała rzecz się dzieje, wyglądają na skaliste (Rocky Mountains) a udręczony tragicznym pościgiem Kojot sam znajduje się między młotem a kowadłem.
Źródła, z których korzystałam:
Słownik języka polskiego PWN http://sjp.pwn.pl
Nigel Rees „Cassell’s Dictionary of word and phrase origins”
Cambridge Dictionary http://dictionary.cambridge.org
The Phrase Finder http://www.phrases.org.uk
Encyclopaedia Britannica www.britannica.com
The Idioms http://theidioms.com
Ujęcia z kreskówki za: berfrois.com
Jeśli macie pytania lub jeśli jakieś konkretne idiomy nie dają Wam spać w nocy – zostawcie komentarz lub piszcie do redakcji! Chętnie się nimi zajmiemy.
Jestem ciekawa skąd wziął się idiom: „once bitten, twice shy”? Czy kryje się za nim jakaś ciekawa historia?
Dziękujemy za komentarz! Niedługo go rozpracujemy, cierpliwości!
[…] lub „płochliwy”. To chyba raczej przysłowie niż idiom (o idiomach pisałam wcześniej tutaj), w pierwszym odcinku), ale i ono ma ciekawą historię. Oznacza sytuację, w której ktoś raz […]